Witbalans

Een onjuiste witbalans, we hebben er bewust of onbewust allemaal wel eens mee te maken gehad. Een foto die compleet geel, oranje of misschien juist helemaal blauw is. Maar hoe komt het eigenlijk dat er soms zo’n kleurzweem over je foto lijkt te liggen. En belangrijker nog, hoe voorkom je het?

Op deze pagina van de hub “camera instellingen” leer ik jou alles over witbalans en kleurtemperatuur. Ik geef antwoord op de onderstaande vragen, zodat jij na het lezen van deze pagina nooit meer gele of blauwe foto’s hebt.

• Wat is witbalans en kleurtemperatuur?
• Hoe stel ik mijn witbalans handmatig in?
• Wat is een grijskaart en hoe gebruik ik die?
• Hoe pas ik achteraf met fotobewerking mijn witbalans aan?

Wat is witbalans en waar heeft het invloed op?

De witbalans van een foto bepaalt hoe de kleuren eruit komen te zien. Een warme witbalans maakt de foto geler en een koele witbalans juist blauwer.

Om goed uit te leggen wat witbalans is en waarom we het nodig hebben, is het belangrijk om eerst te weten wat kleurtemperatuur is.

Wat is de kleurtemperatuur van een lichtbron?

Elke lichtbron heeft een andere kleurtemperatuur gemeten in Kelvin. De ene lichtbron is warm (geel / rood) en de andere juist koel (blauw). Vergelijk in de onderstaande afbeelding en tabel eens kaarslicht met een heldere hemel.

Lichtbron	Kelvin
Kaarslicht	1800 Kelvin
Zonsopkomst	2400 Kelvin
Daglicht	5500 Kelvin
Middagzon	7000 – 8000 Kelvin
Heldere hemel	10.000 Kelvin

Zoals je in de afbeelding kunt zien is er een groot verschil in de kleurtemperaturen van lichtbronnen. Het maakt voor de kleuren in je foto dus uit of je met kaarslicht fotografeert, of op een heldere dag buiten.

Om ervoor te zorgen dat een camera weet hoe de kleuren eruit moeten zien, is het nodig dat we compenseren voor de gebruikte lichtbron door de juiste kleurtemperatuur in te stellen.

Witbalans compenseert voor gebruikte lichtbron

Doordat elke lichtbron een andere kleurtemperatuur heeft, ziet een “wit” papiertje er in theorie bij elke lichtbron anders uit. Toch is dat niet het geval. Onze hersenen compenseren voor de lichtbron die gebruikt wordt en zodoende is een “wit” papiertje bij elke lichtbron ook echt wit.

Net als onze hersenen moet ook een camera weten welke lichtbron er gebruikt is, om ervoor te zorgen dat wit ook echt wit blijft. Dat doen we door de kleurtemperatuur instellingen te veranderen en zo te compenseren voor de gebruikte lichtbron.

Welke witbalans instellingen zijn er?

Om het instellen van je witbalans gemakkelijk te maken, heeft elke camera standaard kleurtemperatuur voorinstellingen. Deze standen zorgen ervoor dat je direct in de buurt van de juiste kleurtemperatuur zit.

Welke witbalans voorinstellingen zijn er allemaal?

• Automatisch
  Op de automatische stand (AWB), zal de camera zelf een inschatting maken van de gebruikte lichtbron en de bijbehorende compensatie die nodig is om een neutrale witbalans te krijgen. Als je fotografeert in RAW is dit een prima instelling om mee te werken. Je kunt namelijk, achteraf tijdens de fotobewerking, zonder verlies van kwaliteit de witbalans in je foto aanpassen.
• Daglicht
  Deze stand gebruik je als je overdag buiten gaat fotograferen. Toch zal deze stand er nog regelmatig naast zitten, omdat het licht buiten aan verandering onderhevig is. Ga je in de ochtend, middag of avond fotograferen dan zal het licht in al deze situaties anders zijn.
• Schaduw
  Vaak zullen schaduwpartijen in een foto wat blauwer getint zijn. Door gebruik te maken van de schaduw witbalans stand kun je dit wat opwarmen.
• Bewolkt
  Ga je buiten fotograferen op een bewolkte dag, dan is dit de perfecte instelling. Door de bewolking is het licht redelijk constant en zal de kleurtemperatuur meestal niet snel veranderen.
• Flits
  Fotografeer jij met een flits, dan heb je een contante lichtbron te pakken. Perfect om je camera op de flits witbalans stand te zetten.
• Fluorescerend
  Als je fotografeert bij TL-licht dan kan het zijn dat je foto’s wat koeler qua kleurtemperatuur worden. Met deze stand warm je dat iets op.
• Gloeilamp / Kunstlicht
  Als je binnen fotografeert met kunstlicht zoals een gloeilamp, dan is deze stand ideaal. Door iets meer blauw toe te voegen, worden je foto’s niet te geel of oranje.
• Custom
  Deze witbalans instelling gebruik je als je een handmatige kleurtemperatuur wilt instellen aan de hand van bijvoorbeeld een grijskaart.

Hoe ontstaat een witbalans kleurzweem

Als je de verkeerde kleurtemperatuur instelling gebruikt, zal er een kleurzweem over je foto’s heen komen te liggen. Bij een te warm ingestelde witbalans zal het lijken alsof alle kleuren in de foto te geel zijn. Een te koele witbalans zorgt voor een blauwe kleurzweem.

Voorbeeld witbalans kleurzwemen:

In de onderstaande voorbeelden kun je zien wat er gebeurd als de verkeerde kleurtemperatuur instelling is gebruikt. Er zullen dan kleurzwemen ontstaan.

De juiste instelling voor deze foto wordt telkens links getoond en is daglicht.

Daglicht vs Schaduw

Daglicht vs Kunstlicht / Gloeilamp

Witbalans instellen, hoe doe je dat?

Je witbalans instellen kun je op een aantal verschillende manieren doen. De makkelijkste optie is om de automatische witbalans van je camera te gebruiken.

Ik gebruik zelf bijna altijd de automatische witbalans. Tegenwoordig zitten de camera’s met deze instelling vrijwel altijd goed. Het geeft je direct een goede indicatie en als je fotografeert in RAW, kun je achteraf de kleurtemperatuur nog aanpassen zonder verlies van kwaliteit.

Maar wat als je niet in RAW fotografeert, of je wilt gewoon meer controle direct in de camera? Dan wil je vast weten hoe je handmatig de witbalans in kan stellen.

Waarom handmatig witbalans instellen

Als je geen gebruik wilt maken van de automatische witbalans instelling op je camera, dan zul je zelf aan de slag moeten. Maar waarom zou je eigenlijk handmatig je kleurtemperatuur instellen?

De reden waarom je handmatig de witbalans zou willen instellen, is om optimale controle te hebben en consistent te kunnen fotograferen. Met een automatische witbalans instelling kan het voorkomen dat de kleurtemperatuur per foto iets verschilt. Hoewel het verschil misschien niet groot zal zijn, kan het er toch voor zorgen dat de kleuren per foto net iets anders zijn.

Stel, je fotografeert in een studio met continue hetzelfde licht, dan wil je de kleurtemperatuur exact voor dat licht afstemmen. Zo weet je zeker dat er geen verandering in kleur zal optreden, mits de belichting ook hetzelfde blijft.

Hulpmiddelen handmatig witbalans instellen

Om handmatig je witbalans in te stellen, zijn er een aantal hulpmiddelen die je kunt gebruiken. Met de onderstaande hulpmiddelen weet je zeker dat je bij elke lichtsituatie de kleurtemperatuur juist kunt instellen.

Grijskaart

De makkelijkste optie om de witbalans handmatig in te stellen is met een grijskaart.

Maar eerst in het kort, wat is een grijskaart eigenlijk?

Een goede grijskaart is neutraal grijs en reflecteert exact 18% van het licht wat erop valt. Een grijskaart gebruik je om camera instellingen handmatig in te stellen aan de hand van een referentiefoto.

Waar kun je een grijskaart allemaal voor gebruiken?

• Belichting instellen – Je kunt een grijskaart gebruiken om een goede belichting mee in te stellen. Doordat een grijskaart exact 18% grijs reflecteert, weet de camera precies hoeveel licht er is en kan daarmee een goede belichting bepalen.
• Witbalans instellen – Een neutraal grijze of puur witte kaart kun je gebruiken voor een witbalans meting.

Witbalans met grijskaart instellen, hoe doe je dat?

Fotografeer de grijskaart beeldvullend in het licht waarin je ook je onderwerp gaat fotograferen. Deze foto zul je gebruiken als referentiefoto om de kleurtemperatuur mee in te stellen.

Je kunt de witbalans op twee momenten instellen met een grijskaart.

• Tijdens het fotograferen – Selecteer in de camera de referentiefoto als je een “custom white balance” gaat instellen.
• Achteraf bij de fotobewerking – Gebruik de witbalans sample-tool in bijvoorbeeld Adobe Lightroom of Photoshop. Je selecteert met deze tool een willekeurige plek op de grijskaart, waarna het fotobewerkingsprogramma de kleurtemperatuur juist instelt.

Witbalans lensdop

Je kunt ook gebruik maken van een witbalans lensdop om de kleurtemperatuur in te stellen. De witbalans lensdop schroef je op het objectief, om vervolgens een foto te maken in de richting van de gebruikte lichtbron.

De foto die je maakt gebruik je als referentiefoto bij het instellen van een “custom white balance” in de camera. Het proces om de kleurtemperatuur in te stellen met een referentiefoto, is hetzelfde als bij een grijskaart (hierboven omschreven).

X-rite colorchecker

Naast de grijskaart en een witbalans lensdop, kun je ook gebruik maken van een X-rite colorchecker. Met dit hulpmiddel kun je de witbalans en kleuren van een foto tot in perfectie instellen.

Achteraf de witbalans aanpassen

Als je tijdens het fotograferen de verkeerde kleurtemperatuurinstelling hebt gebruikt is dat erg vervelend. Als je fotografeert in JPG is er weinig meer aan te doen. Je kunt de kleuren niet accuraat meer terug toveren.

Gelukkig hebben steeds meer camera’s de mogelijkheid om in het RAW formaat te fotograferen. Je hebt dan een stuk meer data om achteraf mee te werken. Zodoende kun je achteraf de kleurtemperatuur in een fotobewerkingsprogramma zonder kwaliteitsverlies aanpassen.

Witbalans aanpassen in Lightroom

Als je in RAW hebt gefotografeerd, kun je in Adobe Lightroom gemakkelijk de kleurtemperatuur van je foto aanpassen.

• Stap 1 – Open Adobe Lightroom
• Stap 2 – Importeer de foto in je catalog. Je gebruikt hiervoor de importeren knop in de bibliotheek module of je gebruikt de sneltoets “Ctrl + Shift + I”.
• Stap 3 – Ga naar de ontwikkel module en druk op de sneltoets “W”.
• Stap 4 – Selecteer nu een neutraal doelkleur in de foto. Dit kan bijvoorbeeld een wit stuk in de foto zijn, waarvan je 100% zeker weet dat het wit moet wezen.

Witbalans aanpassen in Photoshop

Om de witbalans in Adobe Photoshop aan te passen, maak je gebruik van de RAW converter Adobe Camera RAW.

• Stap 1 – Open Adobe Photoshop
• Stap 2 – Open een RAW bestand met de sneltoets “Ctrl + O”.
• Stap 3 – Photoshop opent nu vanzelf de foto in Adobe Camera RAW. Dit programma lijkt veel op Adobe Lightroom.
• Stap 4 – Druk op de sneltoets “I” om de color picker te gebruiken en een neutrale doelkleur in de foto te selecteren.